Nghệ nhân Nguyễn Thị Quýnh một lòng giữ gìn những làn điệu quan họ

07/06/2018 15:52

(BNP) – Nghe bà hát trong buổi lễ bàn giao công trình “Nhà chứa quan họ”, khu Đương Xá 3, phường Vạn An, thành phố Bắc Ninh không ai nghĩ đó là chất giọng của người ở tuổi thập cổ lai hy, bởi giọng hát vẫn căng nẩy, nuột nà. Người mà tôi đang nói đến là Nghệ nhân Nguyễn Thị Quýnh - người phụ nữ một lòng giữ gìn những làn điệu quan họ.

Nghệ nhân Nguyễn Thị Quýnh trong một buổi dạy hát quan họ lớp măng non.

Sinh ra từ cái nôi quan họ làng Xuân Hội, xã Lạc Vệ, huyện Tiên Du và kết duyên vợ chồng với ông Nguyễn Văn Cách, người làng Đặng Xá, nay là Đương Xá, phường Vạn An, thành phố Bắc Ninh - 1 trong 49 làng quan họ cổ, nên tình yêu quan họ như mạch nguồn chảy trong con người của bà Nguyễn Thị Quýnh ngay từ khi còn bé. Đã có một thời gian dài trong thời kỳ chiến tranh, quan họ cổ làng Đặng Xá bị chìm lắng và mai một đi nhiều, song với tình yêu và niềm đam mê quan họ, những lúc nông nhàn, căn nhà của bà Quýnh đã trở thành nơi tụ tập của những người yêu quan họ. Đến đây, họ cùng nhau học hát, giao lưu, hướng dẫn nhau những lời khó trong quan họ cổ, làm dịu lắng, vơi đi những nhọc nhằn của cuộc sống và làm phong phú đời sống tinh thần, phục vụ các nhiệm vụ chính trị của địa phương. Số lượng người đam mê quan họ cứ dần tăng lên và đó cũng là lý do ra đời của Câu lạc bộ quan họ làng Đương Xá do nghệ nhân Nguyễn Thị Quýnh là chủ nhiệm Câu lạc bộ.

Trải qua hơn 25 năm xây dựng và phát triển, đến nay, Câu lạc bộ có hơn 50 thành viên với đủ các lứa tuổi, có các giọng ca mới ở tuổi măng non, rồi những người vừa bước vào tuổi trăng tròn, có cả các liền anh, liền chị ở tuổi xế chiều. Đây là nơi truyền dạy quan họ với lưng vốn kha khá, khoảng 300 bài hát quan họ cổ và trên 200 làn điệu quan họ truyền thống gồm đủ các giọng như: giọng lề lối, giọng vặt và giọng giã bạn.

Là chủ nhiệm Câu lạc bộ, bà đã hướng dẫn cho các thành viên tham gia nhiều hội diễn văn nghệ phục vụ các nhiệm vụ chính trị ở địa phương, các hội thi hát quan họ đầu xuân đạt thành tích cao. Từ năm 1995 - 2005, Câu lạc bộ quan họ làng Đặng Xá liên tục giành giải Nhất tại hội diễn huyện Yên Phong. Nhiều cặp đôi đạt giải Nhất hát đối đáp quan họ đầu xuân như các cặp: Nguyễn Thị Mến-Thang Thị Oanh; Đặng Quang Hiển-Nguyễn Văn Ninh; Nguyễn Thị Hòa-Nguyễn Thị Hợp… Riêng gia đình bà Quýnh, cả ba thế hệ, từ ông bà đến các cháu đều là những thành viên chủ chốt của Câu lạc bộ, họ đều say mê quan họ, cháy hết mình vì quan họ…

Thực hiện chủ trương của tỉnh về việc bảo tồn và phát huy giá trị quan họ, với vai trò là chủ nhiệm câu lạc bộ quan họ, bà tích cực tham gia truyền dạy quan họ cho nhiều thế hệ, trong đó, vào dịp hè, bà cùng Ban chủ nhiệm Câu lạc bộ mở lớp quan họ măng non thu hút từ 50 – 60 cháu tham gia; gần đây nhất bà mới mở 1 lớp bổ túc, nâng cao kỹ năng quan họ cho cộng đồng những người yêu quan họ, lớp học này học liên tục trong thời gian 6 tháng.
 
Nghệ nhân Nguyễn Thị Quýnh lưu giữ những bài hát quan họ cổ viết tay trên những tấm bìa cứng.
 
Ngoài ra, bà Quýnh còn tự sáng tác, đặt lời mới dựa theo những làn điệu quan họ cổ xoay quanh chủ đề ca ngợi Đảng, Bác Hồ kính yêu và ca ngợi quê hương đất nước, nhằm phục vụ nhiệm vụ chính trị của địa phương; bà cũng là cộng tác viên của kênh truyền hình VTV1 (Đài Truyền hình Việt Nam); Đài Phát thanh và Truyền hình Bắc Ninh quảng bá nét đẹp của những làn điệu dân ca quan họ Bắc Ninh.

Trong dịp lễ 30/4 – 1/5 vừa qua, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức chương trình hát Quan họ trên thuyền, Câu lạc bộ của bà được lựa chọn tham gia chương trình cùng các nghệ sỹ, diễn viên Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh. Đặc biệt, tại chương trình, một số bài hát của vợ chồng bà sáng tác như: “Bác đi xa lòng ta còn nhớ”, “Chung lập chiến công”, “Lòng mẹ yêu con”, “Đồng vốn nghĩa tình”… đã được các nghệ sỹ, diễn viên thể hiện tại đây. Đây là niềm vinh dự của vợ chồng bà góp phần trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị dân ca quan họ trường tồn và lan tỏa.

Bà Quýnh đang ở tuổi thất tuần, nước da tuy đã kém phần căng mượt, thay vào đó là những nếp nhăn của tuổi tác nhưng đôi mắt thì vẫn nguyên cái lúng liếng, thăm thẳm của một liền chị quan họ. Bà nhỏ nhẹ nói với tôi bằng giọng rất tự hào: "Theo lối quan họ cổ thì nhà tôi được coi là "nhà chứa" đấy. Trước khi “Nhà chứa quan họ” phường Vạn An được bàn giao đưa vào sử dụng, thì những người yêu quan họ thường tập trung về nhà tôi để hát và truyền dạy quan họ. Đặc biệt, hiện nay, tôi vẫn lưu giữ được những bài hát quan họ cổ do chồng tôi sưu tầm bằng cách viết tay nắn nót trong tấm bìa cứng của bao thuốc lá vinataba và thu âm vào chiếc đài cổ. Đây là những kỷ vật quan trọng, vì nhờ những kỷ vật này mà tôi có thêm động lực để tích cực truyền dạy quan họ cho các thế hệ sau”.

Ngoài những giải thưởng đạt được sau hơn 25 năm làm chủ nhiệm Câu lạc bộ quan họ, Nghệ nhân Nguyễn Thị Quýnh còn nhận được Bằng khen của Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vì đã có những đóng góp tích cực trong quá trình xây dựng hồ sơ UNESCO ghi danh quan họ Bắc Ninh là di sản văn hóa phi vật thể; UBND tỉnh vinh danh là Nghệ dân dân ca Quan họ Bắc Ninh. Mới đây, bà là 1 trong 70 điển hình tiên tiến trên địa bàn tỉnh được tuyên dương tại Lễ kỷ niệm 70 năm Bác Hồ ra Lời kêu gọi thi đua ái quốc (11/6/1948 - 11/6/2018).
H.H