Nhà thờ gia tộc Quận công Nguyễn Đình Tài
(BNP) - Nhà thờ gia tộc Quận công Nguyễn Đình Tài (thôn Xuân Lai, xã Xuân Lai, huyện Gia Bình) được khởi dựng vào thời Lê Trung Hưng, thế kỷ thứ XVIII. Nhà thờ là nơi tôn thờ, tưởng niệm Liễn chung hầu Quận công Nguyễn Đình Tài là người có công với dân với nước.
Nhà thờ có kiến trúc kiểu chữ Nhị.
Nhà thờ hiện nằm ở xóm 7, thôn Xuân Lai, phía trước giáp đường giao thông và ao làng, các phía còn lại giáp khu dân cư.
Nghi môn nhà thờ.
Hiện nay nhà thờ có kiến trúc kiểu chữ Nhị, gồm: Cổng Nghi môn, Tiền tế và Hậu đường.
Đỉnh trụ đắp hình chim phượng chụm đuôi vào nhau tạo hình trái dành.
Nghi môn tứ trụ, 2 trụ chính tạo thành lối đi chính, đỉnh trụ đắp hình chim phượng chụm đuôi vào nhau tạo hình trái dành, thân trụ đắp câu đối bằng chữ Hán. Giữa 2 trụ chính và 2 trụ phụ tạo thành 2 lối đi nhỏ, cuốn vòm trên làm mái đao cong, đắp chữ hán “Tả môn” và “Hữu môn”.
Mái nhà thờ được lợp bằng ngói đỏ.
Tiền tế kiến trúc kiểu chồng diêm 2 tầng 8 mái đao cong, xung quanh để trống không xây tường bao. Chất liệu hoàn toàn bê tông cốt thép, mái dán ngói.
Các bộ vì có kiến trúc kiểu “giá chiêng kẻ ngồi”, "vì nách kẻ ngồi”.
Phần mái được chạm trổ tinh xảo.
Cửa nhà thờ được làm bằng gỗ lim.
Bức bình phong bằng đá nhìn từ phía trong nhà thờ.
Hậu đường 3 gian, khung gỗ lim, mở cửa ba gian phía trước, các bộ vì có kiến trúc kiểu “giá chiêng kẻ ngồi”, "vì nách kẻ ngồi”. Hiện nhà thờ còn giữ được một số mảng chạm khắc đẹp trên cốn, bẩy, đầu dư mang dấu ấn kiến trúc nghệ thuật thời Lê Trung Hưng.
Bàn thờ chính.
Nhà thờ hiện còn lưu giữ nhiều hiện vật cổ như: Ngai thờ, bài vị, hoành phi, câu đối (thời Nguyễn)…
Hoành phi thời Nguyễn.
Ngai thờ thời Nguyễn.
Theo các cụ trong gia tộc cho biết, hàng năm vào ngày hội làng (15 tháng 11 âm lịch), nhân dân cùng tổ chức tế lễ hậu thần Nguyễn Đình Tài. Tục lệ quy định, chính quyền và nhân dân trong thôn phải có mặt đông đủ tại từ đường gia tộc Quận công Nguyễn Đình Tài để rước ngai, bài vị ra ngoài nghè, nơi thờ Thành hoàng làng và hậu thần hàng ngày để tế lễ. Sau khi hết hội, rước quay trở lại nhà thờ tế an vị.
Nhà thờ đã được Nhà nước xếp hạng là di tích Lịch sử - văn hóa cấp tỉnh, tại Quyết định số 1371/QĐ - UBND, ngày 25/10/2006.