Di tích phòng tuyến sông Như Nguyệt - Địa danh gắn với chiến thắng lịch sử chống quân Tống

Cổng Tam quan Chùa Bồ Vàng.

Chùa Bồ Vàng (Chùa Như Nguyệt) nằm trong hệ thống các di tích thuộc phòng tuyến sông Như Nguyệt, được khởi dựng từ thời Lý với quy mô to lớn, song đã bị phá huỷ trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp. Sau kháng chiến, Chùa được dựng lại với quy mô nhỏ ngay sát bờ đê gần bến sông Như Nguyệt để thờ Phật. 

Lối vào Chùa Bồ Vàng.

Chùa có vị trí cảnh quan, kiến trúc và khuôn viên đẹp. Công trình kiến trúc được thiết kế, trang trí theo lối truyền thống hài hòa với không gian cảnh quan kiến trúc di tích, chạm khắc trang trí tinh xảo, nghệ thuật…

Toà Tam bảo của Chùa Bồ Vàng.

Toà Tam bảo của Chùa có kiến trúc hình chữ Đinh 5 gian 2 mái, bao gồm 5 gian Tiền đường và 2 gian Thượng điện. Tòa Tiền đường vì nóc kết cấu kiểu “Thượng chồng rường giá chiêng, hạ kẻ ngồi”. Trên các cấu kiện trang trí hoa lá cách điệu.

Các pho tượng gỗ cổ có niên đại thời Nguyễn được thờ tại Chùa.

Theo tư liệu để lại, chùa Bồ Vàng là một trong những nơi tập kết quân của nhà Lý trong trận quyết chiến tại bến đò Như Nguyệt năm 1077. Đồng thời, ngôi chùa từ lâu đời thờ Phật, Mẫu và thờ tổ, là trung tâm sinh hoạt tôn giáo tín ngưỡng của nhân dân địa phương.

02 tấm bia Hậu, mỗi tấm chạm hai tượng hậu - hiện vật có giá trị còn được lưu giữ tại Chùa. 

Mặt bia khắc chữ Hán.

Hiện Chùa còn bảo lưu được một số hiện vật có giá trị như: 02 tấm bia Hậu, mỗi tấm chạm hai tượng hậu ở một mặt và mặt bia khắc chữ Hán, mang phong cách nghệ thuật thời Nguyễn; 8 pho tượng gỗ cổ có niên đại thời Nguyễn. Ngoài ra còn các tượng thờ và các đồ thờ tự  đều có có niên đại thế kỷ XX - XXI...

Dấu tích còn sót lại là những chân cột đá của chùa cũ thời xưa.

Bến sông Như Nguyệt

Bến sông Như Nguyệt là di tích nằm trong phòng tuyến sông Như Nguyệt đánh tan quân Tống năm 1077. Tại địa điểm này đã diễn ra 2 sự kiện lịch sử đánh tan quân Tống khi vượt sông tiến về kinh thành và quân do Thái úy Lý Thường Kiệt chủ động vượt sông đánh vào đại bản doanh của địch bên bờ Bắc sông Như Nguyệt.

Ngã Ba Xà.

Đền Xà - Ngã Ba Xà là một địa điểm nằm trên chiến tuyến Như Nguyệt do quân dân Đại Việt ở thế kỷ XI lập nên trong cuộc kháng chiến chống quân Tống xâm lược.

Cổng Tam quan Đền Xà.

Theo truyền thuyết, Đền Xà có từ thời Tiền Lý. Thời kỳ kháng chiến chống Pháp, đền bị phá huỷ, đến khoảng những năm 1993, địa phương đã từng bước phục hồi lại ngôi đền trên nền đất cũ.

Gian Tiền tế của Đền Xà.

Đền Xà hiện nay có hai toà chính là: Tiền tế 5 gian 2 mái bình đầu bít đốc tay ngay, cột trụ lồng đèn; Hậu cung 3 gian nối với nhau bằng toà chuyển bồng hai tầng mái tạo thành một kết cấu kiến trúc hình chữ Công.

Kết cấu các bộ vì tòa Tiền Tế bao gồm 6 bộ vì mỗi bộ vì 4 hàng chân cột, bộ khung gỗ chịu lực. Vì nóc kết cấu “thượng chồng rường giá chiêng, hạ kẻ ngồi bầy hiên".

Hệ thống cửa thượng song hạ bản mở 3 gian giữa, hai hồi xây tường kín trổ cửa sổ hình chữ thọ tròn.

Đền thờ Đức thánh Tam Giang (đức thánh Cả Trương Hống) ở thời Tiền Lý đã có công giúp Vua đánh giặc Lương (thế kỷ VI), được nhân dân các làng, xã dọc tuyến sông Cầu từ “Thượng Ngã Ba Xà, hạ Lục Đầu Giang” thờ phụng.

Bia đá khắc bài thơ thần “Nam Quốc Sơn hà” bằng tiếng Hán trong khuôn viên Đền Xà.

Bia đá khắc bài thơ thần “Nam Quốc Sơn hà” bằng chữ Quốc ngữ.

Tương truyền chính tại nơi đây trong cuộc đại phá quân Tống vào năm 1077, bài thơ thần “Nam Quốc Sơn hà” của Lý Thường Kiệt ra đời. Bài thơ vang lên trong đêm tối như một bản tuyên ngôn độc lập của dân tộc làm cho kẻ thù bên bờ Bắc hoang mang dao động, góp phần quyết định cho thắng lợi vẻ vang trên dòng sông Như Nguyệt của quân dân nhà Lý ở thế kỷ thứ XI.

Hiện, trong Đền còn lưu giữ một số hiện vật tiêu biểu như: ngai thờ, tượng Thánh Mẫu, tượng Thánh Cô, Hạc thờ, đỉnh hương, chân nến, hoành phi, câu đối...

Địa điểm đền Xà, Ngã Ba Xà được Bộ Văn hóa Thể thao xếp hạng là di tích lịch sử Quốc gia theo Quyết định số 28-VH/QĐ ngày 18/01/1988.