Về Tiểu Than xem múa bông, đuổi bệt

03/12/2017 09:20

Từ bao đời nay, người dân làng Tiểu Than, xã Vạn Ninh, huyện Gia Bình, Bắc Ninh luôn tự hào về hội lệ truyền thống văn hoá quê mình. Không chỉ là tưởng nhớ, ghi khắc công lao muôn đời của các bậc tiền nhân- những người có công đánh giặc giữ nước, giữ yên bờ cõi, lễ hội của làng quê bên bến Bình Than xưa còn duy trì nhiều nghi thức lễ quan trọng cùng các trò chơi dân gian đặc sắc như “Múa bông”, “Đuổi bệt”, thu hút đông đảo du khách gần xa.

 

Tiểu Than còn có tên nôm là làng Dựng, một trong bẩy làng thuộc vùng Lục Đầu- Bình Than bao gồm Tiểu Than, Bình Than, Kênh Phố Phù Than, Đại Trung, Văn Than, Đông Trung và Mỹ Lộc, cùng tôn thờ Cao Lỗ Vương- một danh tướng của An Dương Vương- người có công kiến trúc thành Cổ Loa, sáng chế nỏ thần Liên Châu. Theo những sử liệu, thần tích còn lưu truyền, Cao Lỗ người quê vùng Lục Đầu- Bình Than; trong cuộc chiến đấu đánh đuổi giặc Triệu Đà bảo vệ nhà nước Âu Lạc, ông đã anh dũng hy sinh ở chân thành Cổ Loa, thi hài được hổ tha về quê. Dân làng trông thấy liền kéo nhau ra đánh đuổi hổ và làm lễ an táng ông, dấu tích xưa còn đó là lăng mộ ông tại làng Tiểu Than. Đền thờ ông tại làng Đại Trung, đình làng Tiểu Than và lăng mộ Cao Lỗ Vương đều được Nhà nước công nhận di tích lịch sử văn hoá Quốc gia.
 
Vào ngày mồng 10 tháng Ba âm lịch- ngày sinh của Cao Lỗ Vương, người dân 7 làng quanh vùng cùng phối hợp tổ chức tế lễ ở đền Đại Trung, sau đó mỗi làng đều tổ chức lễ hội theo tục lệ để bày tỏ lòng tri ân công đức vị danh tướng của quê hương. Với làng Tiểu Than, lễ hội có những nét độc đáo riêng. Ngày mùng 9 tháng 3 dân làng tổ chức rước Long Đình cùng nhiều lễ vật ra lăng mộ Ngài làm lễ tuyên văn, sau đó vào nhà cụ Thủ sắc (người chuyên giữ sắc thờ của làng) rước văn ra đình. Sáng ngày mùng 10 tiến hành rước song hành kiệu và lễ vật xuống đền làm lễ tế chung. Đám rước uy nghiêm gồm trống khẩu, lọng, quạt, chiêng trống cùng long đình, bát bửu, cờ hội, súng lệnh... Trong những ngày hội, làng tổ chức nhiều hoạt động, trò chơi dân gian như vật, tam cúc điếm, hát cô đầu; đặc sắc nhất là trò múa bông, đuổi bệt, tạo nét hấp dẫn riêng trong không gian lễ hội nơi thôn quê.
 
Tương truyền cây bông bằng tre đực vót như đũa bông làm 3 đoạn với 6 phôi bông. Người múa bông là một thôn nữ thanh tân mặc áo the thắt lưng bó cạnh, hai tay cầm hai cây bông múa theo điệu trống giữ nhịp. Mỗi tiết mục múa khoảng hơn nửa tiếng, trước khi kết thúc cô gái đưa cây bông lên miệng ngậm một vài sợi phoi sau rồi vứt cây bông ra, dân làng xô nhau đến cướp. Ai tranh được coi như năm ấy gia đình, họ tộc sẽ gặp nhiều may mắn tốt lành. Với trò “Đuổi bệt” còn gọi là đuổi hổ được lưu truyền nhằm diễn lại sự tích dân làng đuổi hổ lấy thi hài Cao Lỗ Vương để an táng. Vào hội dân làng cho đặt một cái bàn trước nhang án và quây màn tượng trưng làm một quán rượu. Trong màn, một bậc cao niên đóng vai ông chú đang uống rượu say, bên ngoài là hai cháu  bé một trai một gái. Khi vị quan viên cầm sách đọc bài “Văn dã”, hai cháu đọc lại theo từng nhịp, hết mỗi đoạn lại quay ba vòng. Phía ngoài, người đội lốt hổ là một thanh niên đang lấp ngoài đầu đình với cành cây che kín. Bài văn dã kết thúc, ba chú cháu cùng cầm gậy ra đuổi hổ. Người và hổ giao tranh ba vòng xung quanh đình, khi hổ mệt chạy ra Miễu (khu vực lăng mộ Cao Lỗ Vương), ba chú cháu lấy được lốt hổ đem đốt tượng trung cho việc đã giết được hổ giành lại thi hài Cao Lỗ Vương và dân làng đem an táng tại Miễu.
 
Lễ hội tưởng niệm Cao Lỗ Vương ngày nay vẫn được người dân 7 làng cùng tôn thờ ông phối hợp tổ chức nhiều nghi thức tế lễ, rước sách uy nghiêm tại đền, mở nhiều hoạt động văn hoá, trò chơi dân gian tại đình chùa làng, thể hiện đạo lý truyền thống uống nước nhớ nguồn, tình đoàn kết gắn bó bền chặt của các làng xã vùng sông nước Lục Đầu- Bình Than- nơi ghi dấu ấn nhiều chiến công lừng lẫy trong lịch sử chống xâm lược của nước Đại Việt xưa.

 

Theo BBN