Yosakoi- Điệu múa truyền thống của Nhật Bản

08/11/2023 11:00

(BNP)- Biểu trưng của đất nước Nhật Bản là hình ảnh hoa anh đào, núi Phú Sĩ, áo kimono hay món ăn sushi đặc trưng... trong những năm gần đây, điệu múa Yosakoi - một điệu nhảy truyền thống của người dân Nhật đã và đang trở nên quen thuộc đối với người Việt Nam nói chung, đặc biệt là giới học sinh, sinh viên Việt Nam nói riêng.

Yosakoi, khởi nguồn từ thành phố Kochi (Nhật Bản), là một biến thể của điệu múa Awa odori – một điệu múa truyền thống mùa hè của Nhật có xuất xứ từ tỉnh Tokushima. Lễ hội Awa odori được tổ chức từ ngày 12 đến 15 tháng 8 hàng năm, trong đó những người dân được tuyển chọn sẽ mặc trang phục truyền thống múa diễu hành trên đường phố.

Sau chiến tranh thế giới thứ II, nước Nhật rơi vào khủng hoảng, suy thoái về mọi mặt. Những người dân thành phố Kochi đã nghĩ đến việc sáng tạo nên một điệu múa tươi vui nhằm cổ vũ tinh thần mọi người vượt qua khó khăn. Sự ra đời của Yosakoi năm 1954 (năm Showa 29) thực sự đã đem đến cho mọi người niềm vui, hi vọng. Từ Kochi, Yosakoi dần dần lan rộng tới nhiều nơi tại Nhật Bản và được đông đảo các tầng lớp nhân dân đón nhận.

Đến năm 2005, múa Yosakoi đã phổ biến khắp nước Nhật với phong cách mạnh mẽ, tràn đầy sinh lực, gồm những bước nhảy truyền thống trên nền nhạc hiện đại. Không chỉ ở Nhật Bản, Yosakoi còn phổ biến tại nhiều nước trên thế giới. Với số lượng đội Yosakoi của các trường múa chuyên nghiệp, của các thị trấn, Yosakoi trở nên rất phổ biến, thậm chí, nó cũng được biểu diễn trong các hội thao được tổ chức tại các trường tiểu học, trung học, phổ thông, đại học ở Nhật Bản.

Với sự phát triển của Yosakoi, các đội diễn ngày càng chọn cho mình những trang phục ấn tượng, cắt may cầu kỳ, phù hợp với bài diễn cũng như tinh thần của đội. Tuy nhiên, vào thời gian đầu, trang phục của những người nhảy Yosakoi chủ yếu là Yukata và happi. Yukata thì đã khá phổ biến với những người yêu thích văn hóa Nhật Bản còn happi là một loại trang phục mà những người trông cửa hiệu, sạp hàng tại các lễ hội, khu buôn bán tại Nhật Bản hay mặc. Đằng sau mỗi chiếc áo thường có in hoa văn truyền thống của Nhật Bản như làn sóng, dãy núi, mây trời. Với các bài nhảy, vận động cần trang phục thoải mái thì happi là một lựa chọn được nhiều người yêu thích.

Những năm gần đây, nhiều đội Yosakoi - đặc biệt là những đội đến từ các nước khác nhau trên thế giới thường lựa chọn cho mình những bộ trang phục mang hơi hướng truyền thống, vừa thể hiện được tinh thần Yosakoi nhưng cũng có nét riêng mới mẻ.

Một trong những điều không thể thiếu khi nhảy Yosakoi là naruko - vật dùng bằng gỗ, có cán cầm với 3 thanh gỗ nhỏ gắn ở trên để khi lắc sẽ kêu ra tiếng. Cũng như trang phục, những chiếc naruko mộc truyền thống với thân màu đỏ, 3 thành gỗ màu đen vàng, cũng dần dần được thay thế (dù vậy naruko mộc đơn giản vẫn được nhiều người ưa chuộng). Tùy vào bài nhảy hay các đội mà Naruko cũng được biến tấu: Cán cầm dài, chỉ có một mặt, khắc tên chữ, in hình họa tiết...

Âm nhạc cũng là một yếu tố quan trọng để tạo nên nét đặc sắc riêng biệt của những màn trình diễn Yosakoi. Các bài Yosakoi thường có phần nhạc nền rất sôi động và mạnh mẽ, được các đội sáng tác dựa trên bài hát gốc có tên "Yosakoi Naruko Odori". Đây là bài hát kết hợp các yếu tố từ 3 bản nhạc khác mang tên "Yosakoi-bushi" (giai điệu Yosakoi), "Yocchore" (một bài hát thiếu nhi) và "Jinma-mo" (một bài dân ca tỉnh Kochi - có ý kiến cho rằng nó xuất phát từ tỉnh Hokkaido).

Đi kèm với những lời hát, giai điệu là phần vũ đạo mang hơi hướng truyền thống kết hợp với hiện đại. Trong các bài Yosakoi thường có các động tác thể hiện những hoạt động thường ngày của người dân như đánh cá, quăng lưới... Tuy nhiên, khi Yosakoi đã vượt qua ngưỡng cửa Nhật Bản và lan ra toàn thế giới, người ta cũng thêm vào đó những lối nhảy sôi động, kết hợp các động tác hiện đại. Nhưng dù thay đổi thế nào, có những điều cốt lõi, cả về âm nhạc hay động tác mà Yosakoi sẽ không bao giờ thay đổi.

Không chỉ tại quê hương của Yosakoi, khắp nơi trên thế giới, những người hâm mộ Yosakoi cũng thành lập ra những câu lạc bộ, hội nhóm cho riêng mình. Tại thành phố Penang, Malaysia cũng tổ chức lễ hội hàng năm vào khoảng tháng 3. Các nước khác như Mỹ, Hà Lan, Pháp, Thụy Điển... cũng có nhiều các câu lạc bộ Yosakoi với hoạt động thu hút đông đảo người trẻ - đặc biệt là những người yêu thích văn hóa Nhật Bản.

Việt Nam cũng là một trong những quốc gia có niềm yêu thích với Yosakoi và văn hóa Nhật. Hơn 10 năm tổ chức các lễ hội văn hóa, nhiều đội Yosakoi cũng ra đời và phát triển ngày càng mạnh. Nhiều đội cũng đã có cơ hội được tới Nhật Bản biểu diễn và giành giải trong những cuộc thi Yosakoi.

PV