Lập hồ sơ đề nghị Lễ hội vùng Dâu và Nghi lễ dâng xôi gà làng Nghi Khúc là di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia

Nghi lễ dâng xôi gà làng Nghi Khúc, phường An Bình, thị xã Thuận Thành.

Theo Kế hoạch, danh sách di sản lập hồ sơ gồm: Lễ hội vùng Dâu, thị xã Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh và nghi lễ dâng xôi gà làng Nghi Khúc, phường An Bình, thị xã Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh.

Việc lập hồ sơ được tiến hành trên cơ sở khảo cứu thực tế (điền dã), thu thập thông tin, tài liệu liên quan đến Lễ hội vùng Dâu và Nghi lễ dâng xôi gà làng Nghi Khúc. Hồ sơ được thực hiện theo nội dung hướng dẫn của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, gồm: Lý lịch di sản văn hóa phi vật thể; ảnh chụp di sản; phim tư liệu; bản ghi âm trên băng hoặc đĩa; bản đồ phân bố vị trí di sản; báo cáo khảo sát điền dã có liên quan tới di sản.

Nội dung hồ sơ miêu tả quá trình ra đời, tồn tại của di sản văn hóa phi vật thể; hình thức biểu hiện, quy trình thực hành, công trình kiến trúc, hiện vật và không gian văn hóa liên quan cùng với các sản phẩm vật chất, tinh thần được tạo ra trong quá trình thực hành di sản văn hóa phi vật thể; xác định khả năng duy trì, nguy cơ, nguyên nhân mai một của di sản văn hóa phi vật thể; xác định giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học và vai trò của di sản văn hóa phi vật thể đối với đời sống cộng đồng hiện nay, đồng thời, đề xuất biện pháp bảo vệ.

Theo Kế hoạch, từ tháng 03 - 5/2025 tiến hành khảo sát kiểm kê 02 di sản văn hóa; từ tháng 05 - 8/2025 hoàn thiện hồ sơ, xin ý kiến các chuyên gia, các nhà quản lý, đồng thời, gửi hồ sơ về Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch xem xét báo cáo UBND tỉnh.

Hồ sơ khoa học các di sản sau khi hoàn thành sẽ góp phần quan trọng trong việc tổ chức, quản lý và đề ra một số giải pháp bảo tồn, phát huy giá trị của di sản văn hóa.

Theo truyền thống, lễ hội vùng Dâu được 12 làng thuộc tổng Khương Tự, hay còn gọi là Tổng Dâu, nay là các làng thuộc các phường Thanh Khương, Hà Mãn, Trí Quả phối hợp tổ chức. Trung tâm của lễ hội là chùa Dâu. Đây là ngôi chùa cổ hình thành sớm nhất tại nước ta, đồng thời, là một trong những di tích lịch sử tín ngưỡng tôn giáo đánh dấu sự khởi nguồn của đạo Phật ở Việt Nam. Hiện nay, chùa Dâu được biết đến như danh lam bậc nhất xứ kinh Bắc, với giá trị nổi bật độc đáo về lịch sử kiến trúc nghệ thuật. Năm 2013, chùa Dâu được xếp hạng là di tích Quốc gia đặc biệt; năm 2017, bộ Tượng phật Tứ pháp vùng Dâu được công nhận là Bảo vật Quốc gia; năm 2024, Mộc bản chùa Dâu được công nhận là Bảo vật Quốc gia. Hội Dâu diễn ra trong 2 ngày (mùng 8 và mùng 9/4 âm lịch). Lễ hội vùng Dâu là một nhu cầu không thể thiếu trong đời sống tâm linh của người dân vùng Dâu. Bởi nó không chỉ là nhu cầu tìm về Phật tổ và hòa mình trong hoạt động văn hóa cộng đồng dân gian sôi động và tiêu biểu mà còn với ý nghĩa quan trọng là cầu mong mọi điều tốt lành, cầu cho mưa thuận gió hòa – một ước vọng ngàn đời của cư dân nông nghiệp.

Nghi lễ dâng xôi gà làng Nghi Khúc diễn ra vào ngày mồng 04/2 âm lịch hàng năm. Lễ hội có lệ thi xôi - gà để nhập đình cho các cụ từ 49 lên 50 tuổi. Sau khi tế lễ, xôi, gà sẽ được mang ra sân đình dự thi. Tương truyền rằng, những người được giải xôi, gà làm ăn phát đạt, hạnh phúc viên mãn. Lễ dâng xôi gà làng Nghi Khúc được duy trì nhiều năm nay, góp phần lưu giữ nét văn hóa đặc sắc từ xa xưa của vùng đất Bắc Ninh-Kinh Bắc.