Chùa Cổ Pháp

Chùa Cổ Pháp (Nguồn Internet).

Giống như tất cả các ngôi chùa khác, chùa Cổ Pháp là nơi thờ Phật, thờ Mẫu, thờ các vị tổ sư và là trung tâm sinh hoạt tôn giáo đạo Phật của nhân dân địa phương. Theo sử sách và căn cứ vào những thư tịch cổ, chùa Cổ Pháp được xây dựng từ thế kỷ thứ VIII và đã được trùng tu, sửa chữa nhiều lần. Hiện trên quả chuông đồng của chùa “Cổ Pháp tự chung” (chuông chùa Cổ Pháp) được đúc lại năm Nhâm Dần, đời Thiệu Trị thứ 2 (1842) có khắc rõ: “Chùa Cổ Pháp còn có tên là chùa Tương Giang (sông Tiêu Tương). Sau sự biến Tây Sơn, chuông bị thất lạc. Mùa xuân năm Nhâm Dần (1842) những người hảo tâm trong làng cùng với khách thập phương góp tiền của đúc chuông, cao hai thước năm tấc, rộng một thước bốn tấc rưỡi.

Cổ Pháp tự là ngôi chùa đã nổi tiếng ở “vùng Bắc Giang” (xưa vùng Đông Ngàn vẫn thuộc lộ Bắc Giang). Trên quả chuông đồng “Cổ Pháp tự chung” nặng 330 cân có ghi rõ địa danh nơi chùa tọa lạc: “Bắc Ninh tỉnh, Từ Sơn phủ, Đông Ngàn huyện, Phù Lưu tổng, Đại Đình xã”. Ngoài ra, còn ghi tên 189 người đã công đức, tổng số là 540 quan tiền để đúc lại chuông. Cuối cùng là bài minh khắc trên chuông ca ngợi cảnh chùa, do Khê Đình Nguyễn Dự Phủ đậu Giải nguyên khoa Tân Sửu (1841) soạn.

Ngoài quả chuông đồng, nhân dân làng Đại Đình còn lưu giữ được một tấm bia lớn hình trụ vuông, cả ba mặt đều khắc chữ Hán. Bia mang tên “Cổ Pháp tự trùng tu bia ký”. Bia được dựng năm Ất Mùi, trên bia có ghi rất rõ địa danh “nhất Đại Đình xã, thổ bản tự”. Đồng thời, còn một tấm bia nữa ở chùa Cổ Pháp còn giữ được, phía trên bia có hình Phật chạm nổi, song cả hai tấm bia trên đều bị mòn theo mưa nắng thời gian.

Chùa Cổ Pháp không những là ngôi chùa lâu đời danh tiếng về kiến trúc, đường nét chạm trổ tinh xảo mà còn là ngôi chùa có cảnh quan khuôn viên rộng rãi, cây cối xum xuê, phong cảnh hữu tình. Trước cửa chùa là dòng Tiêu Tương huyền thoại thơ mộng, nước trong xanh lờ lững chảy xuôi về sông Thiên Đức (sông Đuống). Vì chùa nằm sát ngay bên sông Tiêu Tương nên xa xưa dân chúng còn gọi là chùa Tương Giang. Nơi cửa Phật này, thiền sư Lý Khánh Văn trụ trì chùa đã nhận đứa trẻ 3 tuổi là Lý Công Uẩn làm con nuôi, rồi chăm chút dưỡng dục đến năm gần 7 tuổi giao cho thiền sư Lý Vạn Hạnh là sư trụ trì ở chùa Chùa Tiêu (Ứng Thiên Tâm) truyền dạy võ công, thư pháp... Sau này, Lý Công Uẩn đã trở thành một Minh Quân Thái Tổ, vị vua khởi nghiệp Vương triều Lý với chiều dài 216 năm hùng cường thịnh trị, ghi nhiều mốc son rạng rỡ cho lịch sử nước nhà.

Như vậy, chùa Cổ Pháp còn có giá trị rất lớn về lịch sử, gắn bó mật thiết giữa ngôi chùa làng Đại Đình, với tuổi thơ của vua Lý Thái Tổ.      

Năm 1952 giặc Pháp đốt phá, nhân dân nơi đây phải chuyển tạm chùa vào giữa làng để thờ Phật.

Sau gần nửa thế kỷ, mùa xuân năm Mậu Dần (1998), theo nguyện vọng tha thiết của đông đảo nhân dân trong làng cũng như du khách thập phương, chùa Cổ Pháp đã được xây dựng lại trên nền đất cũ khang trang bề thế, khuôn viên chùa được phát triển rộng rãi, gồm: Tiền đường 5 gian đầu hồi bít đốc, tay ngai; 3 gian Thượng điện nối với gian giữa Tiền đường chạy dọc ra phía sau tạo thành kiến trúc hình chữ Đinh, hướng Tây; Phía trước bên trái chùa là nhà Mẫu 6 gian, kết cấu đơn giản chủ yếu bào trơn đóng bén; Phía sau Tam bảo là nhà Tổ 5 gian, nhà Mẫu 5 gian, bộ khung gỗ; Bên trái Tam bảo là dãy nhà trai đường 7 gian, bộ khung gỗ, mái lợp ngói, hàng cột hiên bằng đá xanh. Giếng chùa xưa bị giặc Pháp lấp, được khơi lại, vẫn nguyên thành giếng cũ xếp bằng đá muối từ đáy lên miệng. Nước giếng trong và uống rất ngon.

Trong chùa có nhiều tượng Phật quý. Đặc biệt có thờ tượng bà Phạm Thị Chiêu Dung - là con gái làng Đại Đình (Quý phi của vua Lý Thánh Tông) và còn rất nhiều bức hoành phi, câu đối nói lên sự gắn bó ngôi chùa với tuổi thơ của vua Lý Thái Tổ - Công Uẩn. 

Ngày 28 tháng 4 năm 1962, chùa Cổ Pháp được Nhà nước xếp hạng di tích lịch sử. Những năm qua, chùa luôn được cán bộ và nhân dân Đại Đình quản lý, trùng tu. Trải qua bao năm tháng, cây Mít 300 tuổi trong khuôn viên chùa Cổ Pháp vẫn hiên ngang tồn tại cùng tuế nguyệt, tán lá vẫn xum xuê, xanh tươi, bóng trùm che mát, làm đẹp thêm cảnh quan ngôi chùa.