Tranh Đông Hồ trước “luồng gió mới”

21/05/2012 06:47
Đầu năm 2012, Bộ VH-TT&DL có Quyết định số 498 về việc đưa nghề làm tranh dân gian Đông Hồ vào danh sách di sản lập hồ sơ trình UNESCO để xin xét tặng danh hiệu Di sản văn hóa phi vật thể trong giai đoạn 2012- 2016.
Du khách thăm quan gian trưng bày tranh Đông Hồ của gia đình ông Nguyễn Đăng Chế.
Đã có một thời kỳ tranh dân gian Đông Hồ bị lãng quên, không ít hộ bỏ làm tranh chuyển sang làm đồ vàng mã. Việc đưa nghề làm tranh dân gian Đông Hồ vào danh sách di sản lập hồ sơ như luồng gió mới để du khách bốn phương biết đến và tìm về với những giá trị văn hoá thuần chất hồn Việt.
 
Không phải ngẫu nhiên mà nhà thơ Hoàng Cầm ngợi khen tranh Đông Hồ, xã Song Hồ (Thuận Thành) đầy niềm tự hào và kiêu hãnh trong bài thơ “Bên kia sông Đuống” như một món quà nghệ thuật của vùng quê Kinh Bắc. Trải qua những đổi thay của thời gian, dòng sông Đuống ấy vẫn ngày đêm đỏ nặng phù sa, bồi đắp. Ở đó “màu dân tộc” mãi sáng bừng trên giấy điệp. 
 
Đầu năm 2012, Bộ VH-TT&DL có Quyết định số 498/BVHTTDL-DSVH về việc đưa nghề làm tranh dân gian Đông Hồ vào danh sách di sản lập hồ sơ trình UNESCO để xin xét tặng danh hiệu Di sản văn hóa phi vật thể trong giai đoạn 2012- 2016. Đã có một thời kỳ tranh dân gian Đông Hồ bị lãng quên, không ít hộ bỏ làm tranh chuyển sang làm đồ vàng mã. Việc đưa nghề làm tranh dân gian Đông Hồ vào danh sách di sản lập hồ sơ như luồng gió mới để du khách bốn phương biết đến và tìm về với những giá trị văn hoá thuần chất hồn Việt.
 
Ông Nguyễn Đăng Chế, người có công đóng góp khôi phục và phát triển dòng tranh dân gian Đông Hồ phấn khởi: “Hành  trình ứng cử Di sản văn hóa phi vật thể đang ở phía trước, nhưng tôi luôn tin rằng những giá trị “hồn cốt” dân tộc mà tranh Đông Hồ gìn giữ sẽ mãi tỏa sáng lung linh”.
 
Tranh Đông Hồ nổi tiếng khắp trong và ngoài nước không chỉ bởi chất liệu đặc biệt, phương pháp in độc đáo mà còn bởi nội dung thể hiện đa dạng, phong phú mang tính nhân văn sâu sắc. Mỗi bức tranh đều mang một giá trị riêng biệt, giản dị mà độc đáo, những đường nét mộc mạc mà tinh tế cuốn hút du khách khắp nơi. Hiện gia đình nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế còn lưu giữ hàng trăm bản khắc cổ có giá trị lịch sử, văn hóa. Cái làm nên nét đặc sắc độc đáo của tranh Đông Hồ được chế biến thủ công từ các nguyên liệu: Giấy làm từ cây dó, màu đỏ từ gạch non, màu vàng từ hoa điệp vàng, màu đen từ lá tre đốt, màu trắng được nghiền từ vỏ sò, ốc…Trước khi in, giấy được bồi điệp làm nền, chất điệp óng ánh lấy từ vỏ con sò, con hến đã tạo nên chất liệu riêng biệt của tranh dân gian Đông Hồ.
 
Một trong những đặc điểm nổi bật dễ nhận thấy ở tranh Đông Hồ là luôn bám sát thời cuộc. Từ tranh châm biếm: Đám cưới chuột, Đánh ghen, Hứng dừa cách nay vài trăm năm đến những tranh Trai tứ khoái, gái bảy nghề vẽ về thói sinh hoạt đàng điếm của đám trai gái thành thị thời thực dân Pháp đến các tranh thể hiện cuộc sống thuần chất người nông dân Việt Nam cần cù chịu khó… Đó là cách cảm, cách nghĩ tinh tế của những nghệ nhân làng Mái xưa đã khéo léo vận dụng sáng tạo của mình để đấu tranh, phê phán những thói hư tật xấu trong xã hội, đồng thời cũng thể hiện khát vọng và tình yêu quê hương đất nước qua đường nét, màu sắc trên từng bức tranh. 
 
Sau nhiều năm có nguy cơ mai một, làng tranh dân gian Đông Hồ đang hồi sinh trở lại, trở thành một điểm tham quan hấp dẫn du khách bốn phương. Hi vọng tranh dân gian Đông Hồ sẽ ngày càng phát huy những giá trị văn hóa truyền thống đậm đà bản sắc dân tộc Việt Nam.
Võ Thị Thúy Hằng
Nguồn: BBN