Cỗ chay Đào Xá

Cỗ chay Đào Xá không thể thiếu trong các dịp hội Chùa.

Quan họ thường gắn với hội chùa, vào dịp đầu xuân, đến hội chùa làng Đào Xá vào ngày mồng 7 tháng Giêng (âm lịch), mỗi hộ dân trong làng làm một mâm cỗ chay, đem ra chùa cúng Phậtvào buổi sáng ngày mồng 7, sau đó mời khách thập phương thưởng thức cỗ chay truyền thống.

Cỗ chay Đào Xá có nét độc đáo riêng, thể hiện sự khéo léo của người con gái làng Đào. Dù là cỗ chay nhưng mâm cỗ chay của làng Đào bao giờ cũng có gần chục món với hơn 10 bát, đĩa để đựng. Trên mâm thường có bánh chưng, bánh rợm, bánh rán, bánh cắp, một đĩa giò, 4 bát nấu, 5 bát cháo cái… Trong đó, bánh cắp và cháo cái là hai món đặc trưng, nhất định không thể thiếu trên mâm cỗ chay trước đây. Ngày nay, do nguồn thực phẩm phong phú, đa dạng nên còn rất ít gia đình ở Đào Xá làm những món ăn này.

Bánh cắp được làm từ bột gạo nếp xay nhuyễn rồi đem đun cho tới khi bột chín khoảng 70% mang ra nhào trộn cùng với vỏ cây vông vang và nước quả dành dành để tạo màu vàng (nếu muốn làm bánh đường thì tẩm thêm với nước đường phên). Khi nhào bột phải lăn thành hình cầu rồi đem cán thật mỏng, cứ lặp đi lặp lại nhiều lần như thế đến khi bột nhuyễn, đạt đến độ mịn, dẻo ưng ý mới nặn thành từng viên bột nhỏ. Những viên bột sẽ được úp vào khuôn sau đó đổ từ khuôn ra, dùng nhíp cắp từng ít bột theo vòng tròn hình chóp, chính vì thế nên bánh mới có tên gọi là bánh cắp.

Đĩa bánh cắp thường được bày đặt ở tầng trên cùng của mâm cỗ chay làng Đào. Mâm cỗ đãi khách ở tất cả các làng Quan họ gốc có chung đặc điểm là 3 tầng, đều được bày trên mâm đan, bát đàn nhưng mỗi làng lại có những món ăn đặc trưng riêng biệt và tầng trên cùng thường dành để bày những món ăn riêng có của làng mình. Chỉ một số món đựng bằng bát lớn, khó chồng lên trên thì mới phải đặt ở tầng dưới, như: cháo cái, bát nấu…

Ngoài bánh cắp, Đào Xá còn có món cháo cái được làm bằng gạo tẻ ngon xay nhuyễn thành bột. Bột sau khi đã thấu dẻo đem nắm thành từng nắm nhỏ cho vào luộc. Khi bột gần chín vớt ra bỏ vào cối giã cho quện với nhau. Tiếp đến lại nắm thành từng nắm nhỏ, để ra mâm, dung chai cán mỏng, sau đó thái nhỏ như sợi mì, lấy bột gạo khô rắc vào rồi mang nấu với nước luộc gà.

Tận mắt chứng kiến phụ nữ Đào Xá chế biến 1 mâm cỗ chay, mới thấy lời đồn: Đào Xá có những người phụ nữ đảm đang, đẹp người, đẹp nết, khéo léo, chăm lo chu toàn mọi bề gia thất quả là không sai 1 tí nào. Những món ăn trong mâm cỗ chay Đào Xá là những món ăn thanh tịnh, nhẹ nhàng nhưng lại dễ ấm lòng. Ẩm lòng bởi nó gói gọn trong mình tất cả tinh hoa của cả một làng nghề, sự khéo léo, đảm đang của những người phụ nữ làng Đào và cái tình, cái nghĩa, sự hiếu khách của người Quan họ.

Ngày nay, cỗ chay Đào Xá đã nổi tiếng khắp phương xa nên muốn thưởng thức các món ăn này, du khách thập phương có thể đến thăm làng Đào Xá bất cứ lúc nào cũng được mời ăn thử. Thưởng thức cỗ chay cũng phải thưởng thức thật từ tốn nhẹ nhàng, thú vị nhất là được vừa ăn, vừa nghe hát dân ca quan họ ở đình làng. Trong không gian ấy, thực khách sẽ cảm nhận được hết những giá trị văn hóa, giá trị của tình người thông qua mâm cỗ chay Đào Xá.